Język pełni ważne funkcje w życiu człowieka. Przede wszystkim jest narzędziem porozumiewania się. Umożliwia komunikację z innymi ludźmi. Posługiwanie się językiem pozwala poznawać świat, przekazywać wiedzę oraz uzewnętrzniać emocje. Rozwój języka uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Mimo to zazwyczaj przyswaja się go w sposób naturalny, bez wysiłku. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy rozwój ten już od samego początku może zostać zakłócony.
U nowonarodzonego dziecka kora mózgowa i aparat ruchowy nie są jeszcze w pełni przystosowane do pełnienia wszystkich swoich funkcji. Pierwszy rok życia jest niezwykle istotnym okresem w rozwoju człowieka. Jest to czas szybkich zmian w organizmie dziecka. Wszystko, czego niemowlę nauczy się podczas pierwszych miesięcy życia ma wpływ na jego dalszy psychoruchowy rozwój. Naturalnym jest, że aby dziecko nauczyło się bardziej skomplikowanych czynności np. mówienia, rysowania czy samodzielnego jedzenia, musi najpierw opanować te podstawowe. Ocena zachowań niemowlaków pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości i w razie konieczności umożliwia podjęcie wczesnej interwencji.
Wczesną interwencją logopedyczną powinny być objęte przede wszystkim niemowlaki:
- zgrupy wysokiego ryzyka:
- z ciąż wielopłodowych,
- z porodów patologicznych,
- z obniżoną punktacją Apgar,
- dystroficzne,
- z problemami neurorozwojowymi,
- z wadami rozwojowymi,
- z zakażeniami z grupy TORCH,
- u których stwierdzono zaburzenia napięcia mięśniowego,
- z asymetrycznym ułożeniem ciała,
- dzieci przedwcześnie urodzone,
- dzieci z zespołami genetycznymi.
Podczas badania logopedycznego niemowlaków logopeda ocenia: warunki anatomiczne w obrębie twarzy i jamy ustnej,
- funkcjonowanie narządów artykulacyjnych,
- sposób oddychania,
- odruchy ustno-twarzowe,
- reakcję akustyczno-twarzową,
- koordynację ssania, połykania i oddychani,
- sposób karmienia piersią i oddychania przez nos,
- pozycję, którą dziecko przyjmuje w czasie spożywania posiłków,
- rozwój funkcji przedjęzykowych, głużenie, gaworzenie.
Zadaniem logopedy, wraz z innymi specjalistami, jest zbadanie dziecka
i określenie jego największych problemów. Niemowlęta należące do grupy ryzyka mogą mieć wiele problemów. Często będzie to zaburzenie odruchów, funkcji oddechowych, czy pokarmowych. Dzieci, u których odruchy ustno-twarzowe są zaburzone,będą poddawane masażowi logopedycznemu. Umożliwi on utrzymanie sprawności mięśniowej warg, języka i żuchwy oraz odpowiedniego rozwoju podniebienia i twarzoczaszki. Za pomocą masaży reguluje się napięcie mięśniowe jamy ustnej, okolic twarzy, przełyku, uwrażliwia się cały aparat artykulacyjny. Rodzice powinni zostać poinstruowani, jak w sposób prawidłowy wykonywać masaże.
Logopeda do każdego dziecka musi podejść w sposób indywidualny. Każde niemowlę będzie wymagało innych form wsparcia. Logopeda powinien pozostawać w stałym kontakcie nie tylko z rodzicami dziecka, ale również musi konsultować się z innymi specjalistami, pod których opiekom znajduje się niemowlę. Tylko wieloaspektowa pomoc terapeutyczna będzie stanowiła odpowiednią formę wsparcia.
Niestety, ale najczęściej zdarza się, że logopeda nie bada niemowląt, wtedy też dziecko trafia pod opiekę logopedyczną dopiero w wieku kilku lat. Rodzic powinien wiedzieć, w jaki sposób przebiega prawidłowy rozwój mowy, żeby zauważyć możliwe nieprawidłowości. Poniższa tabela przedstawia prawidłowy rozwój mowy dziecka w wieku 0 do 7 lat.
Jeśli coś w rozwoju mowy zaniepokoi rodziców, powinni oni jak najszybciej zasięgnąć fachowej porady. Na terapię logopedyczną nigdy nie jest za wcześnie jak i za późno. Powodzenie w terapii zależy od wielu czynników, dlatego ważne jest, aby nie zwlekać z przeprowadzeniem diagnozy logopedycznej. Nie należy również uważać że rzeczą niemożliwą jest nauczenie prawidłowej wymowy głosek młodzieży czy dorosłych.
Zdarza się także, że choć mowa rozwijała się lub rozwinęła w sposób prawidłowy, to w wyniku choroby, bądź wypadku zdolności komunikacyjne zostały zakłócone – na różnych poziomach. Niezbędne jest wtedy podjęcie terapii neurologopedycznej.
Celem terapii neurologopedycznej jest pozbycie się zaburzeń komunikacyjnych spowodowanych uszkodzeniem ośrodkowego i/lub obwodowego układu nerwowego. Do uszkodzeń mózgu może dojść między innymi wskutek chorób neurologicznych, urazów czaszkowo-mózgowych, udarów niedokrwiennych lub krwotocznych mózgu, pojawienia się guzów i po operacjach ich usunięcia.
