Jak pomagać w I roku życia?

Po dziewięciu miesiącach oczekiwania na świat przychodzi wymarzone dziecko. Rodzice, opiekunowie niemowlęcia czują obowiązek stworzenia dziecku jak najlepszych warunków rozwoju. Kierując się szeroko pojętym dobrem dziecka sięgają po całą gamę środków wspomagających jego rozwój, często nie zdając sobie sprawy z tego, że tak naprawdę szkodzą niemowlakowi. Dlatego też rodzice powinni, podobnie jak lekarze kierować się hipokratesową zasadą primum non nocere – po pierwsze nie szkodzić.

Zadaniem terapeuty czy logopedy jest przedstawienie rodzicom zaleceń, do których powinni się stosować, aby wspomóc rozwój swojego dziecka. Musi on w sposób szczególny zwrócić uwagę na zachowania niemowlęce, które mimo pewnych niepokojów ze strony rodziców nie stanowią zagrożenia dla rozwoju dziecka. Opiekunowie muszą też wiedzieć, jakie sygnały ze strony dziecka powinny stać się przyczyną wizyty u pediatry.

U nowonarodzonego dziecka kora mózgowa i aparat ruchowy nie są jeszcze w pełni przystosowane do pełnienia wszystkich swoich funkcji.   Pierwszy rok życia jest niezwykle istotnym okresem w rozwoju człowieka. Jest to czas szybkich zmian w organizmie dziecka. Wszystko, czego niemowlę nauczy się podczas pierwszych miesięcy życia ma wpływ na jego dalszy psychoruchowy rozwój. Naturalnym jest, że aby dziecko nauczyło się bardziej skomplikowanych czynności np. mówienia, rysowania, czy samodzielnego jedzenia, musi najpierw opanować te podstawowe.  Ocena zachowań niemowlaków pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości i w razie konieczności umożliwia podjęcie wczesnej interwencji.

ZALECENIA TERAPEUTYCZNE/ LOGOPEDYCZNE W I ROKU ŻYCIA DZIECKA:

Jeśli to możliwe wybierz naturalny sposób karmienia dziecka

Karmienie niemowlęcia piersią niesie ze sobą wiele zalet i wpływa korzystnie na kształtowanie się funkcji dziecka. Według przyjętych w ostatnich latach poglądów jest to najlepszy sposób karmienia . Obecnie zarówno pediatrzy jak i położnicy zalecają matką ten sposób odżywiania niemowlaków. Zalety karmienia piersią to między innymi:

• dopasowanie się składników mleka do potrzeb dziecka oraz możliwości przyswajania;
• obniżenie ryzyka wystąpienia zaburzeń trawiennych;
• mniejsze ryzyko wystąpienia rumienia pieluszkowego;
• zapobieganie infekcjom;
• rozwijanie umysłu;
• lepszy rozwój jamy ustnej.

Jeżeli jednak z jakichś powodów nie możesz karmić piersią  (np. przyjmujesz leki, które przechodząc do pokarmu mogłyby zaszkodzić dziecku) nie popadaj w panikę. Obecnie
na rynku istnieją typy smoczków, które swoim kształtem przypominają budowę sutka,
a mleko modyfikowane, zawiera składniki które zapewnią niemowlakowi prawidłowy rozwój.

 

Zwróć uwagę na słuch swojego dziecka

Od 2002 roku, dzięki Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy, działa w Polsce Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków. Stosowana metoda otoemisji akustycznej w żaden sposób nie zagraża noworodkom, pozwala za to na wykrycie niedosłuchu. Zastosowanie badań u  dziecka nie oznacza jednak zwolnienia rodziców
z obowiązku zwrócenia uwagi na słuch niemowlaka – nawet jeśli wynik był pozytywny. Drogi Rodzicu musisz wiedzieć, że wydawanie dźwięków przez Twoje dziecko w pierwszych miesiącach życia nie oznacza ani tego, że słyszy, ani też nie zapowiada wcześniejszej nauki mówienia. Głużenie i gaworzenie, czyli wokalizacja, w pierwszym półroczu pojawia się bez względu na słuch dziecka. Gaworzą również dzieci u których na dalszych etapach rozwoju język nie kształtuje się prawidłowo. Dopiero około dziesiątego, jedenastego miesiąca dziecko przejawia zarówno intencjonalne, jak i nieintencjonalne zachowania języka. W jaki sposób masz zorientować się, że Twojego dziecko może mieć niedosłuch. Prawidłowe reakcje niemowlęcia na hałas to:

• w pierwszych miesiącach wstrząs całego ciała,
• w trzecim miesiącu mruganie,
• w czwartym miesiącu odwracanie głowy w kierunku źródła hałasu.

Możesz również przeprowadzić następujący test: klaśnij dłonią za głową dziecka i zobacz czy się przestraszy, jeśli tak, to znaczy ze słyszy. Zwróć uwagę na to czy uspokaja się gdy przemawiasz do niego, w jaki sposób reaguje na muzykę i śpiew, czy ,,podskakuje” ze strachu gdy pojawia się ostry, nieznany dźwięk. Jeśli masz obawy i wątpliwości poinformuj o tym pediatrę, im wada słuchu jest wcześniej wykryta, tym większa szansa na dobre rezultaty leczenia.

 

Naucz się mówić do niemowlaka

Widok niemowlęcia powoduje, że niemalże odruchowo mówimy do niego w sposób „dziecinny”. Zdrabniamy, przeciągamy wyrazy, mówimy w sposób pieszczotliwy, podnosimy ton swojego głosu. Nie jest to dobrą formą kontaktu z dzieckiem. Należy  pamiętać, że dziecko uczy się i poznaje normę językową od osób z którymi przebywa i jeśli przez okres jego dzieciństwa będziemy posługiwać się takim językiem, może ono dorastać
w przekonaniu, że tak należy się wyrażać. Do dziecka nie powinno się też mówić ,, językiem słownikowym”. Najwłaściwsze i najkorzystniejsze dla dziecka jest mówienie do niego prostymi zwrotami, tak aby mogło poznawać pojedyncze słowa. Do niemowlaka należy zwracać się często, szczególnie podczas zabawy, czy ożywienia powinno ono słyszeć głos swoich opiekunów. Należy wzmacniać wokalizację dziecka poprzez naśladowanie wydawanych przez nie dźwięków. Szczególnie korzystne może okazać się powtarzanie dźwięków typowych dla języka ojczystego. Od czwartego miesiąca życia zachęcaj niemowlaka do intencjonalnego naśladowania wymawianych samogłosek i sylab – wypowiadaj dźwięk a dziecko niech powtarza. Od szóstego miesiąca (kiedy dziecko przyjmuje już pozycję siedzącą) nazywaj te fragmenty rzeczywistości, na które dziecko właśnie patrzy. Od dziewiątego miesiąca opowiadaj o tych przedmiotach na które dziecko wskazuje palcem. Pamiętaj, że do pierwszego roku życia najłatwiejsze do powtórzenia są dla dziecka onomatopeje – MU, BE, PI PI jako nazwy zwierząt na pewno pojawią się szybko
w mowie prawidłowo rozwijającego się dziecka. Stymulujące dla rozwoju mowy okaże się również nucenie, śpiewanie, czytanie wierszyków oraz szeptanie raz do jednego,
raz do drugiego ucha.

Zwróć uwagę na występowanie odruchów

Odruch jest reakcją układu nerwowego powstającą w odpowiedzi na pobudzenie różnych receptorów. Istnienie wrodzonych odruchów ma za zadanie ochronić niemowlęta. Niektóre z nich są spontaniczne, inne powstają w reakcji na pewne sytuacje. Jedne mają
za zadanie ochronić dziecko w sytuacji zagrożenia, inne mają sprawić by noworodek został dobrze nakarmiony. Odruchy stanowią ważny etap w przygotowaniu niemowlęcia
do opanowania kolejnych czynności. Zwróć uwagę przede wszystkim na:

• Odruch Babkina (2-4 m-c) – leżącemu  na plecach niemowlęciu naciskamy palcami
  na dłonie obu rąk. Niemowlę reaguje otwieraniem ust oraz zginaniem głowy do przodu w kierunku klatki piersiowej lub w bok. Odruch ten odpowiedzialny jest za koordynację ręce-usta oraz rozwój nawyków jedzenia, poznania, mowy.
• Odruch otwierania ust (0-4m-c) – zbliżanie piersi bądź butelki do ust powoduje ich otwieranie. Odruch ten konieczny jest do wypracowania nawyku jedzenia
  i poznawania.
• Odruch ssania (3 m-c życia płodowego- 2/4 m-c) – dziecko zaczyna odruchowo ssać jeśli coś dotnie jego warg. Odpowiedzialny za artykulacje.
• Odruch przełykania (całe życie) – dotknięcie podniebienia twardego powoduje napięcie ust oraz nacisk języka ku przodowi. Odruch ten pozwala na zaspokojenie potrzeby jedzenia oraz kontrole ilości jedzenia.
• Odruch szukania (do 3 m-c) – dotyk policzka lub kątów ust powoduje obrót głowy
  w kierunku bodźca otworzenia ust. Odruch ten odpowiedzialny jest za realizacje
  i usprawnienie funkcji jedzenia oraz przygotowanie do gaworzenia i mowy.
• Odruch żucia (0- 1 r. ż.) –   dotykanie dziąseł w okolicy zębów trzonowych wywołuje ruchy żujące. Przygotowuje to niemowlę do umiejętności jedzenia, zamykania ust. Odruch ten jest również odpowiedzialny za rozwój narządów mowy i artykulacji.

Jeśli zauważysz, że u Twojego dziecka któryś z odruchów nie występuje poinformuj o tym pediatrę. Wczesna interwencja logopedyczna m.in. stymulacja ustno-twarzowa, wykonywanie odpowiednich masaży może zapobiec konsekwencjom braku odruchów.

Nie przyspieszaj nauki chodzenia – raczkowanie też ma swoje plusy

Każdy rodzic musi zdać sobie sprawę z tego, że wczesne rozpoczęcie chodzenia przez dziecko, nie świadczy o jego wysokiej inteligencji, ani też nie zapowiada jego przyszłego powodzenia w jakiejkolwiek dziedzinie. Najczęściej samodzielne chodzenie zaczyna się
w 12 – 14 miesiącu życia. Jeśli jednak Twój maluch nie stawia pierwszych kroków w dniu swojego roczku nie jest to powód do niepokojów. Dziecko przymuszane przez rodziców do nauki chodzenia może się zbuntować i chodzić później, niż gdyby pozwolono mu ustalić własne tempo. Należy również pamiętać, że w przypadku nauki chodzenia każde dziecko ma swoją indywidualną technikę. Nie należy porównywać procesu nauki chodzenia swojego dziecka do dzieci znajomych. Fakt, że dziecko w tym samym wieku już chodzi, kiedy Twoje jeszcze raczkuje o niczym nie świadczy. Raczkowanie też ma swoje plusy i wpływa korzystnie na rozwój malucha. Dlatego też należy zachęcać do niego niemowlaka. Dzięki raczkowaniu dziecko ćwiczy umiejętność koordynacji ruchów, wzmacnia kręgosłup, naprzemienne ruchy nóg i rąk działają na współprace obu półkul, zdobywa umiejętności, które w pewnym stopniu zapobiegają trudnościom z nauką, pisaniem i czytaniem.

Pożegnaj się ze smoczkiem

Smoczek pozwala rodzicowi bardzo szybko uspokoić dziecko. Jest przydatny szczególnie w chwilach, kiedy rodzic nie może poświecić zbyt wiele uwagi niemowlakowi. Choć pozornie stosowanie gryzaka wiąże się z wieloma korzyściami dla rodzica, używanie go przez dłuższy czas powoduje wiele nieprzyjemnych konsekwencji. Zbyt wczesne podawanie smoczka może zakłócić karmienie piersią. Jeśli za każdym razem, gdy niemowlak będzie niespokojny podamy mu smoczek,  nauczy się on uspakajać jedynie w ten sposób. Ssanie smoczka stanie się niemowlęcym nałogiem z którym trudno będzie w przyszłości zerwać. Używanie smoczka w nocy może utrudniać naukę samodzielnego zasypiania, może też przerywać sen, gdy wypadnie z buzi. Ssanie smoczka przez niemowlęta zwiększa ryzyko wystąpienia różnych nieprawidłowości m.in. infekcji jamy ustnej, choroby próchnicowej zębów, wady zgryzu. Dzieciom, u których przyrost masy ciała jest nieprawidłowy, jak również tym, które ssą bardzo słabo nie powinno się w ogóle podawać smoczka, ponieważ jego ssanie może dać im tyle satysfakcji,  że w ogóle stracą zainteresowanie piersią.

Drogi Rodzicu, pamiętaj, że jesteś najważniejszą osobą w życiu swojego Dziecka.
W dużej mierze to od Ciebie zależy rozwój niemowlaka. Pozwól mu jednak, rozwijać się
w swoim własnym, dopasowanym do indywidualnych potrzeb tempie. Nie staraj się niczego przyspieszać, gdyż może to przynieś odwrotny od zamierzonego skutek. Pamiętaj, że jesteś pierwszą osobą, która powinna zauważyć ewentualne nieprawidłowości, dlatego też, obserwuj swoje dziecko. W razie niepokojących sygnałów nie wpadaj w panikę. Poinformuj o nich pediatrę, który na pewno udzieli Ci porady i pomocy. Wczesna interwencja zwiększa szanse na wyleczenie, bądź osiągnięcie lepszych efektów rehabilitacji. Najważniejsze jednak jest okazywanie niemowlęciu miłości – to ona jest dla maluszka najcenniejsza.